Özet
Bu makale modern öncesi dönemde İstanbul
şehir ekonomisinde ve manifaktürde kadının rolünü incelemektedir. Çalışmalar
gösteriyor ki, Osmanlı kadını çeşitli ekonomik aktivitelerde bulunmuştur.
Bursa’da ve Ankara’da tekstil endüstrisinde, İstanbul’da ise dokuyucu, boyacı
ve nakışçı olarak çalıştılar. Amma velakin kadın emeği esnaf loncası tarafından
itibar görmedi. Çok az sayıda kadın esnaf loncasına kabul edildi. Bölge
dışından gelen tüccarlar ise loncaya kabuledilmeyen kadınları evlerinde gizli
üretim yapmaları için istihdam ettiler. Esnaf loncası üretim üzerinden tekelini
kaybederken kadınların kazancı arttı.
Buna
karşın çoğunlukla Batı düşüncesinde Ortadoğu ekonomisinde kadının sağladığı
kazanç reddedilir. Son yapılan araştırmalar gösteriyor ki, Osmanlı
İmparatorluğu’nda kadın kırsal ve şehir ekonomi sektörlerinde aktif bir rol oynamıştır.
Bu makale, 18. yüzyılda ve 19. yüzyıl başlarında İstanbul zanaat endüstrisinde
kadının rolüne ait genel bir perspektif sunmaktadır.
Manifaktür
üzerine son çalışmalar gösteriyor ki, köleler ve özgür kadınlar Batı Anadolu’da
ve Bursa’da ipek atölyelerinde ve Anadolu’nun her yerinde pamuk tekstilinde ve
kumaş boyama endüstrisinde aktif olarak çalışıyorlardı. Bir alimin söyledikleri
ayrıyeten kanıtlıyor ki, Osmanlı ekonomisinin dünya ekonomisine entegre oluşu Osmanlı
endüstrisinin bütün sektörlerde gerilemesini gösteren tek ana neden değildir.
Yerel tekstil endüstrisiyabancı tekstil endüstrisine adapte olabilmiş, ona
karşı ayakta dorabilmiş ve ithal edilen kumaş boyaları ve iplik ile bölgesel
ekonomi kurabilmesini sağladı. Hatta pamuk, ipek, Ankara tiftiği gibi yeni
kurulmuş tekstil sektörleri için, kadın ve genç kızlar evlerinde aktif bir
biçimde çalışmaya devam etmişlerdir. Ayrıca bu kadınlar, 19. yüzyılın ikinci
yarısında halı dokumacılığında ve buhar gücü ile çalışan fabrikalarda aktif
olarak çalışmışlardır. Bunların dışında az miktarda yapılan araştırma, Osmanlı
manifaktüründe kadın çalışmalarına dair ışık tutmaktadır. Daha kapsamlı
akademik çalışmalar, bölgesel çalışmalar ve kaynaklarından yararlanarak
sistemli bir şekilde yazılmalarına rağmen bu noktalar üzerinde durmamışlardır. Kapsamlı
yazılı ve arşiv kaynaklarının yokluğu kadının ekonomik faaliyetlerinde yer
alışına dahil bilgi vermemektedir.
*Uluslararası Emek ve İşçi Sınıfı Tarihi, No.
60, Fall 2001, pp. 141-152
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder